Đền Bảo Hà uy linh bên dòng sông “Mẹ”

Đền Bảo Hà đã được đầu tư mở rộng và trùng tu, tôn tạo khang trang, lộng lẫy, thoáng rộng và uy linh

Ngược dòng lịch sử, Bảo Hà có một vị trí quan trọng trong phòng thủ biên giới, là cửa trạm của phòng tuyến sông Hồng phía Tây Bắc của Tổ quốc. Giữa niên hiệu Cảnh Hưng, Bảo Hà là trung tâm Châu Văn Bàn. Thời kỳ này, giặc phương Bắc thường hay quấy nhiễu, xã Khảu Bàn, châu Văn Bàn đã phải xây dựng các thành luỹ chống giặc. Dưới thời vua Lê Hiển Tông (1740-1786), các châu Thuỷ Vĩ, Văn Bàn và nhiều nơi khác thuộc phủ Quy Hoá luôn bị giặc cướp phương Bắc tràn sang quấy nhiễu. Trước tình hình giặc giã biên cương quấy đảo, triều đình cử viên tướng Nguyễn Hoàng Bẩy lên dẹp loạn vùng biên ải. Danh tướng họ Nguyễn đưa đội quân tiến dọc sông Thao đánh đuổi bọn giặc cỏ, giải phóng Khảu Bàn và xây dựng Bảo Hà thành căn cứ lớn. Tại đây danh tướng đã tổ chức các thổ ty, tù trưởng luyện tập binh sỹ, chiêu mộ dân binh… Sau đó thống lĩnh quân thủy và quân bộ tiến đánh giặc ở Lào Cai, giải phóng các châu thuộc phủ Quy Hoá (Yên Bái, Lào Cai ngày nay).
Khi giặc phương Bắc cử tên tướng Tả Tủ Vàng Pẹt đưa quân sang xâm lược bờ cõi, Danh tướng Hoàng Bẩy lại dẫn quân lên tham chiến và giành được nhiều thắng lợi. Song, trong một trận chiến đấu không cân sức, Ông và các tướng lĩnh đã anh dũng hi sinh. Thi thể của Ông trôi theo dòng sông Hồng đến địa phận Bảo Hà thì dạt vào bờ, Nhân dân trong vùng đã đưa thi thể ông lên và tổ chức chôn cất Ông tại chân núi Cấm và lập miếu thờ để Nhân dân quanh năm thờ phụng. 
Ghi nhớ công lao của ông, các vua triều Nguyễn như Minh Mệnh, Thiệu Trị đã tặng ông danh hiệu “Trấn an hiển liệt” và đền thờ ông cũng được các vua triều Nguyễn cấp sắc phong là “Thần Vệ Quốc”. Còn đồng bào các dân tộc Kinh, Tày, Dao… thì tôn thờ ông là vị nhân thần. Ông đi vào cõi tâm linh các dân tộc và hiện thân trong các lễ hội dân gian của cộng đồng. 
Đền Bảo Hà đã được xếp hạng Di tích lịch sử - Văn hoá cấp Quốc gia tháng 11 năm 1997. Đền có giá trị nhiều mặt. Trước hết là giá trị lịch sử, ngôi đền và danh tướng Nguyễn Hoàng Bảy là biểu tượng thiêng liêng cho tinh thần yêu nước, chống giặc ngoại xâm của dân tộc, đặc biệt là quá trình đấu tranh bảo vệ bờ cõi của đất nước. Ngôi đền biểu tượng cho tinh thần đoàn kết một lòng của đồng bào các dân tộc thiểu số huyện Bảo Yên. Cùng đó, đền Bảo Hà là Di tích lịch sử có giá trị văn hóa, nghệ thuật, tín ngưỡng, tâm linh của huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai. Ngôi đền hội tụ tinh hoa nghệ thuật về kiến trúc đền chùa, là không gian linh thiêng gắn với tín ngưỡng thờ Đạo Mẫu của người Việt, nơi thăng hoa cho nghệ thuật hát văn và tín ngưỡng hầu đồng.

Đền được giữ nguyên kiến trúc cũ xong mở rộng về diện tích

Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia Đền Bảo Hà tọa lạc dưới chân đồi Cấm, soi bóng xuống dòng sông Hồng đỏ nặng phù sa thuộc địa danh xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai, nơi có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, sơn thủy hữu tình. Ngôi đền có nét kiến trúc độc đáo ghi dấu trong trang sử dựng nước và giữ nước hào hùng của dân tộc. Để đáp ứng lòng mong mỏi của nhân dân các dân tộc huyện Bảo Yên nói riêng, du khách thập phương nói chung, từ năm 2021 Di tích lịch sử Quốc gia Đến Bảo Hà đã được được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch và tỉnh Lào Cai tiếp tục cho mở rộng và trùng tu, tôn tạo với nhiều hạng mục, công trình quan trọng với kiến trúc giữ nguyên kiến trúc cũ song mở rộng hơn về diện tích. Việc trùng tu, tôn tạo Đền Bảo Hà đến nay đã cơ bản hoàn thành với tổng mức đầu tư gần 200 tỷ đồng gồm các hạng mục: cổng tam quan, sân đền, nhà khách, phủ chúa Sơn Trang, Tòa đại bái, Cung cấm, Cung nhị, Cung công đồng với diện tích, bài trí các pho tượng khác nhau. Trong các cung thờ chính của đền có các pho tượng: Đức Thánh Trần, Đức Vua Cha, Quan Tuần Trang, ông Hoàng Bẩy, ông Hoàng Đông quan Bơ phủ, Mẫu Nhị, Mẫu Thượng Ngàn, Mẫu Thủy Tiên, Thiên Phúc Thiên Nhãn. Và đặc biệt, khu Lăng mộ Thần vệ quốc Hoàng Bẩy được xây dựng theo kiến trúc nhà gỗ truyền thống của di tích cũ và kiến trúc đền, chùa cổ Việt Nam, gồm Nhà chầu 1 tầng, 3 gian; Lăng mộ được làm bằng đá hoa cương nguyên khối chạm khắc họa tiết hoa văn cổ; cổng nghi môn được làm bằng đá khối tự nhiên chạm khắc hoa văn cổ. Ngoài ra còn có hệ thống chiếu sáng, khuôn viên, đường dạo, cây xanh bao quanh. Qua đó, diện mạo đền Bảo Hà khang trang, lộng lẫy, thoáng rộng và uy linh; từng bước hiện thực hóa mục tiêu xây dựng Đền Bảo Hà trở thành trung tâm du lịch tâm linh của khu vực phía Bắc và cả nước. 

Lễ hội đền Bảo Hà được tổ chức thường niên hằng năm vào ngày 177 âm lịch, theo nghi lễ truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc

Theo truyền thống, vào ngày 17/ 7 âm lịch hằng năm, nhân dân các dân tộc  huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai trang trọng tổ chức lễ hội Đền Bảo Hà với mong cầu được Đức Thánh Quan Hoàng Bảy độ cho “Quốc thái, Dân an, Nhân khang, Vật thịnh”. Đồng thời, nhằm tôn vinh, tri ân công đức lớn lao của Tướng quân Hoàng Bẩy đối với non sông xã tắc nói chung, nhân dân huyện Bảo Yên nói riêng. Lễ hội được tổ chức theo nghi lễ truyền thống đậm đà bản sắc dân tộc, nhằm khơi dậy và phát huy truyền thống “uống nước nhớ nguồn”, lòng tự hào dân tộc. Các nghi lễ như: rước kiệu, tế lễ, đọc chúc văn, các trò chơi dân gian,… đã đi vào tiềm thức, trở thành những nét văn hóa mang đậm bản sắc của đồng bào các dân tộc nơi đây. Lễ hội truyền thống đền Bảo Hà được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia năm 2016. Ngày 21/3/2022, UBND tỉnh Lào Cai ban hành Quyết định số 607/QĐ-UBND về việc công nhận đền Bảo Hà, bản Bảo Vinh, xã Bảo Hà, huyện Bảo Yên là điểm du lịch. Cùng với đó, huyện Bảo Yên đã phê duyệt quy hoạch chung xây dựng đô thị Bảo Hà với mục tiêu xây dựng nơi đây trở thành trung tâm du lịch tâm linh tầm cỡ khu vực và quốc gia, là đô thị cửa ngõ của tỉnh Lào Cai. 
Tiếp nối truyền thống sáng ngời về lòng tận trung, hy sinh vì non sông xã tắc của ông Hoàng Bảy, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân huyện Bảo Yên luôn phấn đấu không ngừng, xây dựng Đảng bộ trong sạch, phát huy sức mạnh đoàn kết, dân chủ vượt qua mọi khó khăn, thách thức, xây dựng kỷ cương, đổi mới. Ưu tiên phát triển du lịch tâm linh, tổ chức các hoạt động kết nối phát triển du lịch tâm linh dọc sông Hồng, giới thiệu các giá trị của di tích đến đông đảo công chúng nhằm thu hút du khách đến với Đền Bảo Hà, đền Làng Lúc và các di tích, danh thắng khác…, quyết tâm xây dựng huyện Bảo Yên ngày càng giàu đẹp, văn minh, hội nhập và phát triển bền vững.